تکیه‌ای از دوران فتحعلی‌شاه در قلب بازار تهران

به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین به نقل از پایگاه فکر و فرهنگ زندگی مبلغ، تکیه حاج میرزا آقاسی به دستور حاج میرزا آقاسی (بعدا صدراعظم محمدشاه قاجار)، در اواخر دوران فتحعلی‌شاه و اوایل دوران محمدشاه قاجار بنا شد. عبدالحسین زرین‌کوب در کتاب «روزگاران» خود درباره تاریخ بنای آن می‌نویسد: «حاج میرزا آقاسی پیش از آن‌که به وزارت برسد، مدتی طولانی را در تهران ساکن بود و علاوه بر طبابت و معلمی محمدشاه، مدتی نیز به فعالیت‌های مذهبی-فرهنگی روی آورد. گفته می‌شود این تکیه را در دهه ۱۲۵۰ هجری قمری ساخته ‌است؛ یعنی حدود سال‌های ۱۲۱۲ تا ۱۲۱۵ شمسی. بنابر گزارشات تاریخی، خود او بانی اصلی تکیه بود و مدیریت و تامین هزینه‌ها را برعهده داشت.»

تکیه حاج میرزا آقاسی در بخش بازار بزرگ تهران، نزدیک میدان ارگ و مسجد امام (شاه سابق) واقع شده بود و در ایام دهه نخست محرم مراسم عزاداری، مجالس تعزیه، و مجالس وعظ در آن برگزار می‌شد. این تکیه پیش از برپایی تکیه دولت معروف‌ترین تکیه تهران به شمار می‌رفت و محلی بود برای برگزاری مراسم عزاداری محرم توسط رجال و درباریان.

معماری

از لحاظ معماری تکیه حاج میرزا آقاسی از بناهای قابل ‌توجه بازار تهران به ‌شمار می‌رفت. محمدابراهیم جعفری در مقاله «تکیه‌های تهران قدیم» منتشرشده در شماره ۱۲ فصلنامه روستانگار، معماری این بنا را این‌طور توصیف کرده است: «پلان بنا چهارضلعی و ساده و با گنجایش ۳ تا ۴۰۰ نفر ساخته شده بود. دارای ایوان و حجره‌هایی پیرامون صحن اصلی بود که برخی از آن‌ها در ماه محرم به علما و ذاکرین اختصاص داده می‌شد. در مدخل ورودی، کتیبه‌ وقف‌نامه و سال تاسیس حک شده بود.»

لیدی شیل همسر وزیرمختار انگلستان در دوره سلطنت ناصرالدین‌شاه نیز که خود جزو مهمانان خارجی حاضر در مراسم عزاداری تکیه حاج میرزا آقاسی بوده، در خاطرات خود درباره بنای این تکیه نوشته است: «عمارت بزرگی که گنجایش چندین هزار نفر را دارد برای نمایش تعزیه بنا شده که تمام خصوصیات یک تئاتر جدید را داراست ولی صحنه نمایش آن به جای آن‌که در جلو ساختمان باشد، به صورت یک سکوی بلند در وسط قرار گرفته و بدون واسطه پرده از همه طرف برای تماشاگران قابل دیدن است. در اطراف صحنه دو ردیف جایگاه ویژه نیز ساخته‌اند.»

سرنوشت

در اواخر دوره پهلوی اول (حدود سال‌های ۱۳۱۵ تا ۱۳۲۰ هجری شمسی)، به دلیل توسعه بازار و اجرای طرح‌های عمرانی، بیشتر بخش‌های قدیمی تکیه حاج میرزا آقاسی تخریب شد. در حال حاضر اثری از بنای اصلی باقی نمانده و تنها معدود سنگ‌نوشته‌هایی در برخی مراکز اسناد و کتابخانه‌ها موجود است.

منابع و مآخذ:

زرین‌کوب، عبدالحسین. «روزگاران»، تهران، سخن، ۱۳۸۶.

جعفری، محمدابراهیم. «تکیه‌های تهران قدیم»، فصلنامه روستانگار، شماره ۱۲، ۱۳۸۴.

ابراهیم‌زاده، محمود. «میراث تهران قاجاری»، نشر تاریخ ایرانی، ۱۳۹۰.

خاطرات لیدی شیل «همسر وزیرمختار انگلیس در اوایل سلطنت ناصرالدین‌شاه»، تهران: نشرنو، ۱۳۶۸.

۲۵۹