ظلم به حیوانات در صنعت لبنیات و پیامدهای آن برای سلامت و محیط زیست

مقدمه

اغلب وقتی درباره لبنیات صحبت می‌شود، افکار به سمت شیر، پنیر، ماست می‌رود — غذاهایی که در فرهنگ ما رخنه کرده‌اند، طعم دارند، خاطره دارند، به‌نظر سالم می‌آیند. اما پشت این محصولات، داستانی هست که کمتر درباره‌اش حرف زده شده: حیواناتی که در صنعت لبنیات زندگی می‌کنند، درد می‌کشند، به‌طور مداوم تحت فشار قرار می‌گیرند، و گاهی فرصتی برای زندگی طبیعی ندارند.

این مقاله می‌کوشد هم ظلم به حیوانات در صنعت لبنیات را شرح دهد، هم عوارض مصرف محصولات حیوانی را بر انسان و محیط زیست بررسی کند، و در نهایت گزینه‌های سالم‌تر و جایگزین‌هایی را معرفی کند.

بخش اول: وضعیت حیوانات در صنعت لبنیات

چرا ظلم؟

در صنعت لبنیات، برای تولید شیر مداوم ، گاوها معمولاً به‌طور مصنوعی آبستن می‌شوند، تا تولید شیرشان بالا باشد. وقتی یک گوساله متولد می‌شود، معمولاً بلافاصله یا پس از مدت کوتاهی از مادرش جدا می‌شود، چون صنعت می‌خواهد شیر مادر برای مصرف انسانی در دسترس باشد نه برای تغذیه گوساله. بسیاری از گوساله‌های نر ارزش اقتصادی کمتری دارند، بنابراین بعضاً برای گوشت گوساله (veal) استفاده می‌شوند یا در شرایط نگهداری نامناسب رشد می‌کنند. منابعی می‌گویند این جداسازی برای گاو مادرانه و گوساله بسیار استرس‌زا است. (منبع: مقاله‌ی «The Truth About Dairy: Health and Ethical Concerns Explained») sarahbrandow.com

دیگر اقداماتی مانند برطرف کردن شاخ‌ها (dehorning)، قطع زوائد بدن، اساسی‌سازی دام‌ها برای مقاومت به بیماری، استفاده زیاد از آنتی‌بیوتیک‌ها و هورمون‌ها برای افزایش تولید شیر، همگی بخشی از واقعیت‌هایی است که برای حیوانات دردناک است. (همان منبع) sarahbrandow.com+1

شرایط نگهداری و محیط پرورش

در بسیاری از مزارع لبنی صنعتی، فضای حرکت حیوانات بسیار محدود است. گاوها ممکن است در جایگاه‌های ثابت نگه داشته شوند، فرصت چریدن یا حرکت آزاد نداشته باشند، تعامل طبیعی‌شان با دیگر گاوها محدود باشد. شرایط انتقال حیوانات به کشتارگاه یا محل جابجایی نیز ممکن است بسیار استرس‌زا و غیراستاندارد باشد.

مطالعه‌ای در “Public concerns about dairy-cow welfare” نشان می‌دهد که مردم نگرانی‌های جدی نسبت به رفتارهای متداول در مزارع لبنی دارند، از جمله عدم امکان حرکت آزاد، شرایط نامناسب نگهداری و عدم توجه کافی به درد و رفاه حیوانات. CSIRO Publishing

پیامدهای جسمانی برای حیوانات

– گاوهایی که دائماً در دوره‌ی شیردهی هستند، فشار زیادی بر سیستم بدنی‌شان وارد می‌شود: مشکلات پستان (mastitis)، عفونت‌ها، درد، آسیب به سم‌ها، مشکلات تنفسی و سیستم ایمنی.

– گوساله‌ها غالباً بعد از تولد سن کمی نزد مادر می‌مانند، گاهی در آغل جدا، تغذیه با شیر جایگزین ، یا حتی رها کردن آنها برای گوشت گوساله. جدا شدن از مادر همان روز اول یا دوم یکی از تجارب استرس‌زا برای گوساله و گاو مادر است.

– در مزارع دارای شیوه صنعتی، حیوانات ممکن است تحت شرایطی باشند که تهویه ضعیف، تراکم زیاد، عدم دسترسی به آب و غذای مناسب، و عدم امکان انجام رفتارهای طبیعی حیوانی تأثیرات منفی بر رفاهشان دارد.

بخش دوم : عوارض مصرف محصولات حیوانی لبنی بر سلامت انسان

مصرف محصولات لبنی به همراه ظلم به حیوانات، عوارضی هم برای انسان دارد. بعضی از این عوارض مستند شده‌اند؛ برخی هنوز تحقیق بیشتری لازم است. موارد مهم عبارت‌اند از:

1. افزایش بیماری‌های مزمن

مطالعه‌ای به نام Health risks related to milk consumption: a critical evaluation from the medical perspective نشان می‌دهد مصرف شیر غیرتخمیری (non-fermented milk) با خطرات متنوعی مانند دیابت نوع ۲، بعضی سرطان‌ها (مثلاً سرطان پروستات، سرطان سینه)، افزایش مرگ‌ومیر کلی بدن و برخی بیماری‌های دیگر مرتبط است. PubMed

2. بیماری قلبی و کلسترول

لبنیات پرچرب معمولاً چربی اشباع و کلسترول نسبی بالایی دارند که می‌تواند بر سطح کلسترول خون تأثیر گذاشته و به بیماری‌های قلبی کمک کند. همچنین با مصرف لبنیات جایگزین گیاهی، متاآنالیزهایی نشان می‌دهند که خطر بیماری‌های قلبی و متابولیکی کاهش می‌یابد. PMC+1

3. مشکلات گوارشی و عدم تحمل لاکتوز

بسیاری از بزرگ‌سالان در سراسر جهان آنزیم لاکتاز را کم‌تر تولید می‌کنند که در هضم لاکتوز مشکل ایجاد می‌کند. علائمی مانند نفخ، درد شکم، گاز، اسهال در کسانی که لاکتوز را هضم نمی‌کنند، شایع است. Humane Foundation+1

4. سرطان‌ها

مطالعه‌ها نشان می‌دهند مصرف لبنیات ممکن است با افزایش خطر بعضی سرطان‌ها همراه باشد — مثلاً سرطان پروستات و سرطان پستان. هرچند شواهد کامل نیستند و نتایج متفاوت‌اند، اما وجود آن‌ها کافی است تا مصرف آگاهانه توصیه شود. PubMed+1

5. تأثیر بر سلامت استخوان

بر خلاف تصور عمومی، بعضی تحقیقات نشان داده‌اند که در کشورهایی با مصرف لبنیات، میزان شکستگی و مشکلات استخوانی بالاتر نیز دیده شده است. احتمالاتی چون جذب کلسیم پایین‌تر، اثرات هورمونی یا تأثیرات التهابی مطرح شده‌اند. Humane Foundation+1

6. خطرات محیطی و زیست‌محیطی برای انسان

آلودگی آب، انتشار گازهای گلخانه‌ای ، مصرف زیاد آب، استفاده از خاک برای تولید غذای دام و مدیریت کود، همه تأثیرات محیطی دارند که در نهایت بر سلامت مردم تأثیر می‌گذارند. آلاینده‌ها ممکن است وارد زنجیره‌ی غذایی شوند، کیفیت هوا کاهش یابد یا منابع آب آلوده گردند — همه این‌ها بار بیماری و مرگ و میر را در جوامع بالا می‌برد. MDPI+2Humane Foundation+2

بخش سوم: معایب مصرف محصولات حیوانی لبنی به‌طور کلی

– وابستگی به فرآورده‌های لبنی می‌تواند موجب محدودیت الگوهای غذایی شود و تنوع غذایی را کاهش دهد.

– محصولات لبنی دارای چربی اشباع‌اند و مصرف آن‌ها همراه با مصرف سایر چربی‌های حیوانی ممکن است اثر تجمعی منفی بر قلب، عروق و دستگاه متابولیک داشته باشد.

– منابع آلرژی‌زا و ایجاد حساسیت مانند لاکتوز و پروتئین‌های شیر لبنی ممکن است در بعضی افراد موجب التهاب یا واکنش‌های ایمنی شوند.

– هزینه محیطی و منابع: استفاده از آب زیاد، مصرف زمین برای تولید علوفه دام، دفع کود و آلودگی آن، انتشار متان و دی‌اکسید کربن و تأثیرات بر تغییر اقلیم خواه ناخواه انسان را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد.

بخش چهارم: مزایای مصرف منابع جایگزین سالم

برای کسانی که می‌خواهند هم ظلم به حیوانات کاهش یابد، هم سلامت خود را حفظ کنند، گزینه‌های جایگزین متعددی وجود دارد:

گزینه‌های گیاهی لبنی (Plant-Based Dairy Alternatives)

در مقاله‌ی Plant-Based Dairy Alternatives Contribute to a Healthy and Sustainable Diet آمده است که نوشیدنی‌های گیاهی (مثل شیر سویا، شیر بادام و سایر حبوبات) اگر به صورت مناسب غنی شده باشند (ویتامین‌ها و مواد معدنی افزوده شده)، می‌توانند پروتئین و مواد مغذی لازم را فراهم کنند و تأثیر محیطی کمتری داشته باشند. MDPI

گزینه‌های جایگزین پروتئینی و کلسیمی

– حبوبات و دانه‌ها: مثل لوبیا، عدس، نخود، دانه کتان، بادام و گردو — این‌ها منابع خوب پروتئین و مواد معدنی‌اند.

– سویا و توفو: سویا یکی از بهترین جایگزین‌هاست چون پروتئینی کامل دارد و در بسیاری از محصولات لبنی جایگزین استفاده می‌شود.

– شیرهای گیاهی: شیر بادام، شیر جو، شیر برنج، شیر نارگیل — البته باید توجه داشت که بعضی انواع آن‌ها قند افزوده دارند یا مواد مغذی‌شان کامل نیست؛ پس نوع غنی‌شده انتخاب شود.

– محصولات فرآوری‌شده کمتر، مثلاً پنیر گیاهی، ماست گیاهی: امروزه شرکت‌های زیادی این محصولات را تولید کرده‌اند که طعم و بافت‌شان به لبنیات نزدیک است.

مزایای این جایگزین‌ها

– کاهش مصرف چربی اشباع و کلسترول رژیمی.

– افزایش فیبر (که در لبنیات نیست) — فیبر تأثیرات مفید برای دستگاه گوارش و سلامت روده دارد.

– کاهش ریسک بیماری‌های مزمن مثل بیماری قلبی، دیابت نوع ۲، التهاب مزمن — بعضی مطالعات نشان داده‌اند که جایگزینی لبنیات با گیاهان همراه با کاهش ریسک بیماری‌های متابولیک و قلبی است. PMC+1

– کمتر بودن تأثیرات محیطی: منابع گیاهی معمولاً نیاز آب و زمین کمتر، انتشار گازهای گلخانه‌ای کمتر و آلودگی کمتر دارند. MDPI+2PNAS+2

– احترام بیشتر به حیوانات: کاهش فشار بر دام‌ها ، کاهش زایش مصنوعی مکرر، جداسازی گوساله‌ها، درمان‌های دردآور مثل dehorning یا قطع زوائد کمتر.

بخش پنجم: موازنه و توصیه‌های عملی

هیچ رژیم غذایی کامل و بی‌نقص نیست و هر انتخاب مزایا و محدودیت‌های خود را دارد. اما می‌توان با موازنه و توجه انتخابی انجام داد که هم رفاه حیوانات حفظ شود، هم سلامت انسان و محیط در نظر گرفته شود.

توصیه‌هایی برای کسانی که لبنیات مصرف می‌کنند

1. آگاهی از شرایط تولید لبنیات: اگر ممکن است، محصولات لبنی از مزارع ارگانیک یا مراکزی که شرایط رفاه حیوانات را رعایت می‌کنند خریداری کنید.
2. مصرف لبنیات تخمیری: ماست، کفیر و محصولات مشابه که تخمیر شده‌اند در بعضی مطالعات اثرات خنثی یا حتی مفیدتر داشته‌اند نسبت به شیر غیرتخمیری. PubMed
3. کاهش نسبی مصرف و تنوع دادن: مثلاً استفاده از لبنیات گیاهی چند مرتبه در هفته، ترکیب آن با مواد گیاهی غنی.
4. خواندن برچسب‌ها: توجه به مقدار چربی اشباع، کلسترول، قند افزوده، مواد نگهدارنده، افزودنی‌ها.
5. تأمین مواد مغذی جایگزین: مطمئن شوید گیاهان یا محصولات جایگزین غنی‌شده دارای کلسیم، ویتامین D، B12، پروتئین کافی باشند.
6. سبک زندگی کلی سالم: ورزش، خواب کافی، مصرف میوه و سبزیجات، کم کردن مصرف سیگار و الکل — همه این‌ها کمک می‌کنند تا تأثیرات منفی احتمالی کاهش یابد.

نتیجه‌گیری

صنعت لبنیات، در شیوه‌ی رایجش، شامل ظلمی جدی به حیوانات است: گاوهایی که مکرراً باردار می‌شوند، گوساله‌هایی که از مادر جدا می‌شوند، دردها و بیماریهایی که تجربه می‌کنند، شرایط نگهداری غالباً نامطلوب و تراکم بالا. این وضعیت نه فقط از منظر اخلاقی، بلکه از نظر سلامت انسان و محیط زیست نیز پیامد دارد.

مصرف محصولات لبنی تأثیراتی بر بدن دارد از جمله احتمال افزایش بیماری‌های مزمن، مشکلات گوارشی، حساسیت‌ها، سرطان‌ها در برخی افراد، و تأثیرات محیطی که آثار ناخوشایند بر جامعه دارد. در کنار آن، منابع جایگزین گیاهی وجود دارد که اگر به درستی انتخاب شوند، می‌توانند پروتئین، کلسیم و مواد مغذی لازم را فراهم کنند، بدون ظلم به حیوانات و با هزینه‌ی محیطی کمتر.

پس گزینه‌ی عاقلانه این است که نه لبنیات را کاملاً کنار بگذاریم الزاماً، بلکه مصرف آن را به شکلی آگاهانه، مسؤولانه و با اولویت بر جایگزین‌های سالم‌تر تنظیم کنیم.

منابع :

• Plant-Based Dairy Alternatives Contribute to a Healthy and Sustainable Diet (2023) MDPI
• Health risks related to milk consumption: a critical evaluation from the medical perspective PubMed
• Public concerns about dairy-cow welfare: how should the industry respond? CSIRO Publishing
• Substitution of Dairy Products and Risk of Death and Cardiometabolic Diseases: A Systematic Review and Meta-Analysis PMC
• A multicriteria analysis of meat and milk alternatives from nutritional, health, environmental, and cost perspectives PNAS

برای مطالعه بیشتر

Factory Farming: Cruelty for Humans, Animals and the Planet

Animals

Environment

Humans

Take Action

https://www.linkedin.com/company/Vegland/

https://virgool.io/VegLand

Home

https://www.instagram.com/mehravamag/