آموزش حقوق بشر: از نظریه تا تجربه زیسته برای بیداری وجدان‌/ چگونه آموزش حقوق بشر آینده‌ای عادلانه‌ را ممکن می‌سازد؟ /مدرسه، عدالت، انسانیت

 به‌گزارش خبرگزاری خبرآنلاین به نقل از ایبنا، رضا دستجردی با معرفی کتاب «آموزگاران و آموزش حقوق بشر» نوشت که این کتاب اثری است از دو پژوهشگر و فعال جهانی در حوزه آموزش و حقوق بشر، آدری اسلر استاد بازنشسته دانشگاه لیدز و هیو استارکی استاد کالج دانشگاهی لندن، که در قالبی روشن و قابل فهم، به بررسی نقش آموزش در تحقق حقوق بشر پرداخته‌اند. ترجمه فارسی این اثر به همت کوهیار گردی، وکیل دادگستری و دانش‌آموخته کارشناسی ارشد حقوق بشر و چندفرهنگ‌گرایی از دانشگاه USN نروژ، به زبان فارسی برگردانده شده و به‌همت انتشارات گل‌آذین، در اختیار مخاطبان قرار گرفته است.

در مقدمه مترجم، نکته‌ای کلیدی به چشم می‌خورد. کتاب بیش از آن‌که بر حقوق بشر به عنوان یک نظریه یا مجموعه‌ای از اصول تأکید کند، بر آموزش این حقوق و توانمندسازی افراد برای شناخت و مطالبه آن‌ها تمرکز دارد. این آموزه بنیادین، بلافاصله کتاب را از سطح آکادمیک صرف به سطحی کاربردی و اجتماعی ارتقا می‌دهد. نویسندگان کتاب، با تأکید بر ضرورت آموزش حقوق بشر در مدارس، بر این باورند که معلمان می‌توانند نیروی پیشران دگرگونی باشند. آن‌ها، با آگاهی از حقوق بشر، نه‌تنها اطلاعاتی به دانش‌آموزان منتقل می‌کنند، بلکه بستری فراهم می‌سازند که در آن کرامت انسانی، عدالت، برابری جنسیتی، همبستگی و صلح به صورت عینی، تجربه و درونی شود. همین وجه مشارکتی و تجربی آموزش، نکته‌ای است که بارها در این اثر تکرار می‌شود: آموزش حقوق بشر نباید طوطی‌وار باشد، بلکه باید دیالوگ‌محور و متکی بر مشارکت فعال دانش‌آموزان باشد.

نویسندگان در یادداشت آغازین خود با صراحت بیان می‌کنند که یکی از اهداف اصلی‌شان از نگارش این کتاب، حمایت از معلمان در برابر نابرابری‌ها و بی‌عدالتی‌ها است؛ چه در خانه و چه در جوامع دوردست. این حمایت از طریق تقویت چارچوب‌های نظری، ارائه ابزارهای آموزشی، و همچنین روایت داستان‌های انسانی از شرایط واقعی آموزش حقوق بشر صورت می‌گیرد. نویسندگان، نگارش اثر خود را با پرسشی بنیادین آغاز می‌کنند: «چرا کتاب را با داستان شروع کردید؟» پاسخ آن‌ها روشن است: داستان‌ها ابزار قدرتمندی برای القای همدلی، درک فرهنگی و تجربه انسانی‌اند. آن‌ها مخاطب را به دنیای دیگری می‌برند، جایی که حتی در شرایطی مانند جنگ، افراد می‌توانند با همدلی و مقاومت در برابر ظلم، انسانیت را زنده نگه دارند. روایت‌ها نه‌فقط برای انتقال محتوا، بلکه برای تربیت انسان‌هایی همدل و مسئول به‌کار گرفته شده‌اند.

در بخش دیگری از کتاب، نویسندگان با انتقادی صریح از ریاکاری دولت‌ها، به پدیده‌ای اشاره می‌کنند که در آن دولت‌ها با لفاظی حقوق بشری، دیگران را متهم می‌کنند، اما خود در درون کشورشان ناقض حقوق بشرند. این نکته از منظری آموزشی اهمیت دارد: دانش‌آموزان باید یاد بگیرند که حقوق بشر یک ابزار سیاسی نیست، بلکه یک چارچوب اخلاقی، قانونی و جهانی است که بر کرامت انسانی تأکید دارد و همه افراد، از جمله حکومت‌ها، باید نسبت به آن پاسخ‌گو باشند.

پیش‌گفتار کتاب، نوشته کولم او کواناخاین، مدیر ارشد کمپین‌های عفو بین‌الملل، نیز بُعد تاریخی و تحلیلی مهمی به کتاب می‌افزاید. او با بازخوانی فضای خوش‌بینی دهه ۱۹۹۰ میلادی که در آن حقوق بشر با موجی جهانی از امید گره خورده بود به شرایط امروز اشاره می‌کند: سرکوب آزادی‌ها، رشد پوپولیسم، و تلاش دولت‌ها برای کنترل آموزش به‌منظور جلوگیری از توانمندسازی شهروندان. او تأکید می‌کند که آموزش حقوق بشر امروز بیش از هر زمان دیگری ضروری است؛ چرا که می‌تواند در برابر استبداد، تبعیض و تبلیغات تفرقه‌افکنانه، سپری اخلاقی و عملی ایجاد کند.

نویسندگان در کتاب خود بر سه بُعد بنیادین در آموزش حقوق بشر تأکید می‌کنند:

۱-شناخت چارچوب‌های قانونی بین‌المللی و ملی حقوق بشر؛ 
۲-مطالعه ساختارهای آموزشی و تجارب مدارس واقعی؛
۳-بازتاب تجربه‌های انسانی واقعی در نظام آموزش، به‌ویژه تجارب تبعیض و محرومیت.

کتاب حاضر از خلال این سه بُعد نشان می‌دهد که آموزش حقوق بشر صرفاً یک انتخاب نیست، بلکه یک ضرورت است؛ نه تنها برای رشد فردی دانش‌آموزان، بلکه برای دگرگونی اجتماعی در ابعاد گسترده‌تر.

از سوی دیگر، این کتاب فقط برای معلمان مدارس نوشته نشده است. فعالان اجتماعی، مربیان سازمان‌های غیردولتی، برنامه‌ریزان آموزشی، و حتی والدین نیز می‌توانند از رویکردها و محتوای آن بهره ببرند. تمرکز بر آموزش غیررسمی، جوامع محلی، و فضاهای مشارکتی یادگیری از ویژگی‌های مهم کتاب است که نشان می‌دهد حقوق بشر را می‌توان در هر جایی، حتی زیر یک درخت در روستایی دورافتاده، آموزش داد؛ همان‌گونه که تصویر جلد کتاب به زیبایی آن را یادآور می‌شود.

در مجموع، «آموزگاران و آموزش حقوق بشر» کتابی است که در آن، آموزش از حالت کلاسیک و یک‌سویه خارج می‌شود و به فرآیندی انسانی، مشارکتی، و اخلاق‌محور تبدیل می‌گردد. این کتاب، فراتر از یک متن آموزشی، بیانیه‌ای است علیه فراموشی انسانیت، نابرابری، تبعیض و خاموشی. نویسندگان و مترجم آن، در قالبی ساده اما عمیق، ما را به بازاندیشی در نقش آموزش و آموزگار فرا می‌خوانند.

216216